Tamamlanmamış Devlet Arap Ülkelerinde Hukuk Sorunu

Modernite, ulus-devletlerin oluşumuyla beraber pozitif hukukun üstünlüğünü getirdi. Dünyanın ‘büyüsünün kaçması', bu yeni kurallar setinin toplumsal hayatı düzenleyici etkisini güçlendirdi; ancak, her yerde değil. Arap ülkeleri bu modernliğin neresindeler? Tarihsel süreç içerisinde, bu yeni devlet tipinden nasıl etkilendiler? İslâm, dünyevileşme ve modernlik bu süreci nasıl yönlendiriyor? Arap ülkelerinin hukuk sistemleri ile modern devlet arasında nasıl bir ilişki var?

Tunuslu hukukçu Ali Mezghani, Tamamlanmamış Devlet adlı bu eserinde Arap ülkelerindeki hukuk anlayışı üzerinden devletlerin modernleşmelerini inceliyor. Mezghani'ye göre, bu ülkelerin demokratikleşmelerini engelleyen bir hukuk sorunları vardır ve bu yüzden de modern devlete geçiş süreçleri tamamlanmamıştır. Arap ülkelerinin, dinî temelleri, devletin ve toplumun temel belirleyicisi olarak korumaya devam etmeleri, modern anlamda tamamlanmamış devletlerin varlığını korumasına neden olmaktadır.

Mezghani, kitabında İslâm'ın fıkıh okullarından başlayarak farklı ülkelerde şer'i hukuk sistemlerinin oluşumunu, bu sistemlerin devlet ve toplumsal hayat üzerindeki etkilerini ve bu yapıların günümüze nasıl uzandığını inceliyor. Ahlâki, ekonomik ve siyasi alanlarda kapsamlı bir kontrol mekanizması olarak din, modern hukuku dışlar mı? Mezghani'ye göre, modern devletin temel öğelerinden olan hukuki yapı gelişmedikçe, Arap ülkeleri devletlerinin modernleşme süreçleri sekteye uğrayacaktır. Yakın dönemde gelişen Arap Baharı hareketlerine, bu hareketin başlangıç noktasındaki Tunus'tan bakarak yazan Mezghani'nin kitabı, Prof. Dr. Ahmet Arslan'ın özenli çevirisiyle, bu coğrafyayı anlamak için çok önemli bir fırsat sunuyor.