Sultan Abdülhamid’in Yaveri Keçecizade İzzet Fuad Paşa’nın Hatıraları (1867-1900)

Bu eser İzzet Fuad Paşa’nın çeşitli tarihlerde kaleme aldığı üç farklı hatıratını bir araya getirmektedir. İlki 14 Ekim-8 Aralık 1933 tarihlerinde Vakit gazetesinde tefrika edilmiş olan Sultan Abdülhamid’in Yaveri Keçecizade İzzet Fuad Paşa’nın Hatıraları başlığını taşıyan kısımdır. 1867’den başlayarak 1900 yılına kadarki hatıraların yer aldığı bu bölümde Sultan Abdülaziz’in Avrupa seyahati, 1876-1877 Osmanlı-Sırp Savaşı, Gazi Osman Paşa’nın anlatımıyla 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Sultan Abdülhamid’in şehzadelik ve ilk padişahlık yılları, 1889’da İmparator II. Wilhelm’in ilk İstanbul seyahati, saray hayatı ve daha birçok konuya dair ayrıntılı izlenimler yer almaktadır.

İkincisi İzzet Paşa’nın Bir Genç Askerin Muharebe Hatıratı başlığıyla Şehbal mecmuasında 22-40 sayıları arasında ve 1326-1327 [1910-1911] tarihlerinde yayımlanmış 1876-1877 Osmanlı-Sırp Savaşı'na dair anılarını içermektedir.

Son kısım diğerlerine göre daha kişisel görüş, düşünce ve yorumlardan meydana gelmektedir. İzzet Paşa'nın Ocak-Kasım 1914 tarihlerinde kaleme aldığı bu günlüğü hiçbir yerde yayımlanmamış, Osmanlı Arşivi’nde (BOA, HR.SYS 2973/6) bir dosya içerisinde 115 görüntü halinde bulunmaktadır. Paşa’nın bu günlükleri Harb-i Umumi notlarından meydana gelmektedir. Bu günlüklerinde Paşa, sık sık Türkçe ve Fransızca gazete haberlerinden alıntılar yaparak bunları yorumlamıştır.