Şani-zade Tarihi 1. Cilt (Ciltli)

Bu eser, ilmiye mesleğinde üst seviyede müderrislik ve kadılıklarda bulunmuş; tıp, tarih, askerlik, matemematik, geometri, coğrafya ve edebiyat sahalarında yazdığı telif ve tercüme eserleriyle zamanının mühim ilim adamları arasında yer almış Şânî-zâde Mehmed Ataullah Efendi tarafından, vakanüvis hüviyetiyle Asım Tarihi'ne zeyl olarak yazılmıştır.

Bu kitap, devrinin bir numaralı tarih kaynağı ve Tarih-i Cevdet'in bilhassa 9, 10 ve 11. ciltlerinde faydalanılan en mühim eser olan bir Osmanlı tarihidir.

XIX. asrın çok değerli şahsiyetlerinden ve yenileşme devrinde adı saygıyla anılması lazım gelen Şani-zade, Ahmed Cevdet Paşa tarafından asrının yegâne tabip ve feylesofu olarak vasıflandırılmaktadır.

Tarihin gayesinin, eskilerin yolundan giderek, bazılarının hoşuna gitmese de hadiseleri aynen yazmak olduğu kanaatindeki müellif, benimsediği bu tarih telakkisine uygun olarak kitabında fiki ve mana dolu bir ifade tarzı kullanmış, kendi devrine kadar yazılan Osmanlı tarihlerinin modern anlayışa en yakın ve en ilmîsini meydana getirmiştir.

1808-1821 yılları arasında Osmanlı Devleti'nde cereyan eden hadiselerden olan Alemdar Mustafa Paşa'nın akıbeti, İngiltere ile yapılan anlaşma, Ruslarla yapılan muharebeler, İran'la münasebetler, Mısır ahvali, Gürcülerle münasebetler, Vehhabi gâilesi ve bertarafı, Mora'da Rumların isyanı ve bu isyanın bastırılması, Fransa ile münasebetler, Tepedelenli Ali Paşa, Sırpların isyanı ve bastırılması, Cezayir ve Tunus'taki hadiseler ve bu devletlerin bazı Avrupa devletleri ile münasebetleri, İstanbul ve diğer Osmanlı şehirlerindeki hadiseler, Avrupa'dan haberler, aziller, nefiyler, tayinler, tebdiller, tevcihler, sadaret değişiklikleri, vefatlar, şehzade ve sultanların doğumu, vb. bu eserden güvenle takip edilebilir.