Metalib-i İrfaniyye ve İzahat-i Nuniyye

Aslen Konyalı bir aileye mensup olan Manastırlı İsmail Hakkı Efendi, (1846-1912) Batılılaşma sürecinin hız kazandığı asırda Mustafa Şevket Efendi ve Tikveşli Yusuf Efendi gibi âlimlerin rahle-i tedrîsinde yetişerek ilmiye sınıfının muhtelif pâyelerini elde etmiştir. Arapça, Farsça ve Bulgarca bilen Manastırlı, klasik medrese usûlunu hazmederek, Batılılar tarafından İslam'a yöneltilen tezvîrâtın hemen her birine kitap çapında cevaplar vermiştir. Umum arasında “Mütercim-i Risâle-i Hamîdiyye” lakabıyla iştihâr eden Manastırlı, Risâle-i Hamîdiyye'ye zeyl olarak yazdığı Beyyinât-ı Ahmediyye ve dahi Dozy'nin Târih-i İslâmiyyet'ine reddiye olarak yazdığı Hak ve Hakîkat isimli eserleri bunlardan birkaç tanesidir.

İrili-ufaklı ve te'lîf-tercüme tarzında yirmiden fazla eseri olan Manastırlı'nın “Manastırlı İsmail Hakkı Külliyatı” başlığı altında bütün eserlerini neşretmenin heyecanını ve mutluluğunu yaşıyoruz. Külliyatın ilk parçası olan ve ilk defa Latinize edilerek neşredilen elinizdeki bu eser, Fatih Sultan Mehmed Hân devrinde yaşamış önemli bir âlim ve devlet adamı olan Hızır Bey'in Kasîde-i Nûniyye ismiyle meşhûr akîde risâlesinin, Manastırlı tarafından Metâlib-i İrfâniyye ve İzâhât-i Nûniyye ismiyle kaleme alınmış bir şerhidir. Manastırlı, evvela Hızır Bey'in hayatı hakkında kısa bir ma'lûmât verdikten sonra Kelâm ilminin târîfi, mevzû'u ve gâyesini îzâh ederek metni şerh etmiştir. Manastırlı, kasîdenin beyitlerinin Arapça asıllarını verdikten sonra tek tek kelimeleri Arapça gramer ve edebiyâtı açısından tahlîl etmiş ve gerekli gördüğü nispette beyitlerin Kelâm ilminin meseleleri cihetinden îzâhını yapmıştır.