Maçka Yoları taştan

Trabzon ve yöresinin halk kültürünü araştıran ve yazıya dökerek yayımlayan Dr. Mustafa Duman, Maçka Yolları Taşlı adlı on dokuzuncu kitabına Trabzon Limanı’ndan başlayarak, Maçka’dan geçip Zigana’dan aşıp Tebriz üzerinden Çin’e kadar ulaşan İpek Yolu’nun taş kaldırımlarını anımsatmakla başlar. Maçka’nın Sumela, Vazelon ve Kuştul gibi manastırlarının, özellikle bu manastırların kütüphanelerinin anlatımıyla devam eder. Maçka’nın antik çağdan günümüze uzanan tarihine kısaca değindikten sonra, yöre halkının nereden geldiği sorusuna yanıt vermeye çalışır.

Maçka Yolları Taşlı, yazarının ilgilendiği alan gereği yörenin halk kültürü verimlerini de anlatır. Bu bağlamda Maçka türküleri, efsaneleri, masalları, halk fıkraları, yörede geçmişten günümüze yaşayan adet ve gelenekler, çeşitli tarihlerde derlenen malzeme eşliğinde verilir. Maddi kültür olarak değerlendireceğimiz etnografya kısmıyla bu alanda anlatılanları tamamlar. Maçka yöresinin geleneksel mutfak kültürünü konu edinen bölümde, beslenme geleneklerinin yanı sıra, artık günümüzde yapılmayan birçok yemek tarif edilmekte, fırın günleri anlatılmakta, kışa hazırlanan yiyeceklerin nasıl işlendiği ve saklandığı gösterilmektedir.

Maçka, bazı özellikleri açısından bir “Manastırlar Vadisi” olarak değerlendirildiği gibi, yetiştirdiği, yazarlar, şairler, araştırmacılar ve diğer edebiyat-sanat adamları yönünden zengin olduğundan Trabzon’un “Kültür Vadisi” olarak da adlandırılmaktadır. Maçka, Karadeniz Bölgesi’ne gelen Eyuboğullarının ilk yerleştiği yerdir. Eyuboğulları oradan bütün Türkiye’ye dağılmışlardır. Sabahattin Eyuboğlu, Bedri rahmi Eyuboğlu, İsmet Zeki Eyuboğlu, Ömer Turan Eyuboğlu bu sülaleden yetişen kültür adamlarımızdır. Bunlardan başka Ömer Kayaoğlu, Subutay Karahasanoğlu, Ahmet Özer, Sunay Akın gibi şairler, Nihat Genç, Alaattin Bahçekapılı gibi yazarlar, Dr. Mustafa Duman, Kudret Emiroğlu, İlyas Karagöz, Adnan Durmuş gibi araştırmacı yazarlar ilk akla gelenlerdir. Müzik alanında Volkan Konak kendisini tüm Türkiye’de kabul ettirmiş ve sevdirmiştir. Bu değerlerimiz de kitabın ilgili bölümlerinde anlatılmaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki Türkiye’nin en iyi yorgancıları Maçka’dan çıkar ve bu sanat geçmişten günümüze en güzel örneklerini Maçkalı yorgancıların marifetli ellerinden vermiştir. Kitapta Maçkalı yorgancılar da unutulmamıştır.

Maçka, türkülerden, horondan, kemençeden ayrı düşünülemez. Bu nedenle Maçka Yolları Taşlı’da, Maçka’dan derlenen türkülerin yanında, Maçkalı türkücüler, kemençeciler ve horoncular da yer almıştır. Zaten kitabın adı yörede söylenen güzel bir türküden gelir:

Maçka yolları taşli
Gelıyi sari saçli
Ne oldi sana yarım
Dayman gözlerun yaşli.