İttihat ve Terraki’den Günümüze Siyasal Partiler

Türkiye’de bir kitap içinde siyasal partilerin gelişimini, yaşadıklarını, nasıl ortaya çıktıklarını ve sona erme süreçlerini ele alan çalışmaların çok fazla sayıda olmaması nedeniyle, özellikle bu alanda öğrenim gören öğrencilerin ve Türk siyaseti üzerine düşünen ve bilgi edinmeye çalışanların böylesi bir çalışmaya ihtiyaç duyabileceğini düşündük. Tarık Zafer Tunaya tarafından yazılan “Türkiye’de Siyasal Partiler” adlı eser hala bu konuda temel eserlerin en başında gelmektedir. Ancak özellikle 1960 sonrası kurulan partiler hakkında en azından belli başlı partileri inceleyen çalışmaların bir arada bulunduğu eserlerin azlığı da dikkat çekmektedir.

“İttihat ve Terakki’den Günümüze Türkiye’de Siyasal Partiler” adlı çalışma, alanında uzman akademisyenler tarafından hazırlanan ve akademik ilkelere uygun biçimde, mümkün olduğunca birincil kaynaklar esas alınarak hazırlanmış bir çalışma olma özelliği taşımaktadır. Bu çalışma, Türkiye’deki siyasal partilerin bir bölümünü ele almaktadır. Bu kitap içerisinde geniş bir biçimde tüm siyasal partilerin incelenmesinin zor olması nedeniyle, eksik kalan partilerin diğer baskıda ele alınması uygun görülmüş ve Türk siyasal hayatında yer alan belli başlı partiler incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada, Türk siyasal partilerinin orijini olarak kabul edilen İttihat Terakki Partisinden başlanmış, Osmanlı siyasal hayatında İttihat Terakki karşısında yer alan muhalefet partilerinden Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve Ahrar Fırkası incelenmiştir. Kurtuluş Savaşı sürecinde siyasal oluşumlardan söz edilerek, Cumhuriyet sonrası tek parti döneminde siyasal yapı irdelenmiş, devletin tek partisi konumundaki Cumhuriyet Halk Partisi ve bu süreçteki parti deneyimleri, Terakkiperver Cumhuriyet ve Serbest Cumhuriyet Fırkaları ele alınmıştır. Diğer bölümde, Çok partili hayata geçişin nedenleri incelenmeye çalışılarak, Demokrat Parti hareketinin ortaya çıkışı ve altında yatan nedenler açıklanmıştır. 27 Mayıs darbesi ile birlikte Demokrat Parti hareketinin sonlanması, yeni döneme geçiş ve bu dönemde etkin olan partilerden Yeni Türkiye Partisi üzerinde durulmuştur. Demokrat Parti hareketinin devamı niteliğinde kurulan ve seçimlerden ikinci parti olarak çıkan Adalet Partisi incelenmiş, 12 Eylül darbesine kadar Adalet Partisi’nin geçirdiği aşamalar ele alınmıştır. 1980 öncesi dönemde etkin politik aktörlerden olan, Milli Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi kuruşundan günümüze dek ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Türkiye’deki sol hareketler ve özelde Türkiye İşçi Partisi gerek örgüt gerekse ideoloji açısından ele alınmış, bu dönemde oldukça canlı olan sol hareketin en başta gelen siyasal örgütlenmesi, yine birçok yönüyle analiz edilmiştir. 1980 öncesinde son olarak, devlet ideolojisine eklemli ideolojik duruşu, özellikle ara dönem ve darbelerdeki etkin rolü açısından ilginç bir yere sahip olan Cumhuriyetçi Güven Partisi incelenmiştir. 12 Eylül sonrası dönemde, yeni partilerin kurulmasına izin verilmiş ve Demokrat Parti-Adalet Partisi çizgisinin devamı niteliğinde, diğer kurulan partilerden farklı olarak uzun süre siyasal hayatta varlık gösteren merkez sağdaki muhafazakâr partiler Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi ele alınmıştır.