İran Merkezli Geleneksel Moğol Yönetiminin İnşası Abaka Han ve Zamanı (663-680/1265-1282)

Abâkâ Han hakkında yapılan bu çalışma ile birlikte hem İlhanlı hükümdarlarının biyografilerindeki eksik halka tamamlanmış olacak hem de onun devrinde İlhanlıların devlet teşkilatı, devrin sosyal, ekonomik ve kültürel yönleri de ele alınmış olunacaktır. Çalışma, “Giriş” bölümü dışında iki ana başlık altında toplanmıştır. Giriş bölümünde Cengiz Han’dan Göyük’ün ölümüne kadar Moğol tarihi ele alınmış, daha sonra İlhanlıların kuruluşu ile birlikte özellikle Hülegü’nün batı topraklarını fethetmekle görevlendirilmesi, Bağdad’ı alışı ve Suriye seferi işlenmiştir. Çalışmanın ana metni ise iki bölümden oluşmakta ve ilk bölüm kendi içerisinde üç kısma ayrılmaktadır. İlk kısımda Abâkâ Han’ın doğumu, eğitimi ve şehzadeliği üzerinde durulmuş ve özellikle onun şehzadeliği esnasında üstlendiği görevler ile birlikte tahta çıkışı ele alınmıştır. İkinci kısımda ise Abâkâ Han devrinde İlhanlıların siyasî hadiseleri tetkik edilmiştir. Buradaki hadiseler, doğrudan merkezî yönetimi ilgilendiren siyasî ve askerî faaliyetleri kapsamaktadır. Üçüncü kısımda da İlhanlıların bu dönemdeki haricî münasebet ve icraatları irdelenmiştir. Abâkâ Han devrinde tâbi devletlerin vaziyeti, İlhanlıların amcazadeleri olan Altın Orda ve Çağatay devletleri ile birlikte Ayn-ı Calut Savaşı’ndan sonra en büyük hasımları haline gelecek Memlûk Devleti ile ilişkileri işlenmiş ve bu dönemde onlara karşı Batı Hıristiyan dünyası ile oluşturulmak istenen ittifak çabaları ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde, Abâkâ Han’ın ölümü, defni ve mezarının yeri ile birlikte şahsiyeti hakkında bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.
İkinci bölümün ilk kısmına gelince, burada Abâkâ Han’ın İlhanlı Devleti’ne kazandırdığı yeni yönetim ve idarî yenilikler tespit etmeye çalışılmış, ayrıca XIII-XV. asır kaynaklarına müracaat edilerek İlhanlı devlet teşkilatının genel bir çerçevesi çizilmiştir. İkinci kısımda ise Abâkâ Han devrinde İlhanlı Devleti’nin sosyal, kültürel ve iktisadî yönü ele alınmış, devletin hâkim olduğu topraklardaki dinsel ve demografik yapı işlenmiştir.