Hakas Destan Geleneği ve Kahramanları

Orhon Kitabelerinde Yenisey Kırgızları adıyla tanıştığımız Türk boyunun halefi olan Hakaslar, günümüzde ağırlıklı olarak Rusya Federasyonu'ndaki Sibirya Federal Bölgesi'nde yer alan Hakasya Cumhuriyeti'nde yaşayan Türk halklarından biridir. Yazılı edebî gelenekleri yirminci yüzyıl gibi geç bir döneme tekabül etse de Hakasların çok zengin bir sözlü kültür ve edebiyat geleneğine sahip olduğunu söylemek mümkündür. Bu zengin külliyat arasında alıptığ nımah (destan) türünün önemli bir yeri bulunur. İçerik, şekil ve icra geleneği bakımından diğer Türk boyları destanlarıyla ortak olduğu kadar farklı yönlerini de görebildiğimiz birçok hususiyete sahip olan bu örnekler Türk sözlü kültür geleneğinin mühim bir parçasını oluşturmaktadır.

Kitapta ilk olarak Çarlık, Sovyet ve post-Sovyet dönemi ile Türkiye'deki Hakas destan çalışmaları hakkında açıklamalı bibliyografya verilmiştir. Bununla birlikte Hakas destan türünün tanımı ve elde çok da örneği olmayan tasnif tecrübelerinden bahsedildikten sonra Hakas destan geleneği, icrası ve Türkiye'deki yayınlar arasında ilk defa bu çalışmada yer alan belli başlı Hakas haycılardan (destan icracısı) bahsedilmiştir.Yapısal incelemenin yapıldığı Epizot ve Motif yapısı bölümlerinde çalışmanın çekirdeğini oluşturan on üç Hakas destanının söz konusu unsurları irdelenmiş akabinde de çalışmanın bir diğer ana problematiği olan Hakas destan kahramanlarının tip özellikleri ve üç yüz elliye yakın kahramanın epik biyografisi verilmiştir. Sonuç ve Bibliyografya kısmının haricinde yer alan ek bölümünde ise Hakniyali arşivinde bulunan ancak henüz yayımlanmamış iki yüz elli Hakas destanının kaynak kişi, derleyici, kayıt tarihi ve destan adı bilgilerinden müteşekkil bir listesi sunulmuştur.