Gazel Felsefesi _{Gazelde Beşeri Aşkın Kaynaklarını Aramak (Hadarilik-Uzrilik)}

Klasik Şiirde Gazel Felsefesi başlıklı bu kitapta; Arap gazellerinde yer alan aşk, sevgili ve sevgilinin güzellik unsurları ve adı geçen edebiyatta gazelin iki türü olan Hadarîlik ve Uzrilik ele alınmış, detaylı bir incelemeye tabi tutulmuş ve bahsi geçen konuların Fars ve Türk edebiyatına yansıması işlenmiştir.

Nazım şekli olarak bakıldığında gazel adıyla Arap edebiyatında müstakil bir karşılığı olmasa da tarihsel süreçte gazelin daha Cahiliye döneminde var olduğunu görürüz. Bu dönemde muhteva bakımından ilk örnekleri, klasik Arap şiirindeki kasidenin başlangıcında, daha çok nesib veya teşbîb olarak adlandırılan bölümde aşk ve sevgili/kadın konularında verilmiştir.

Gazel, Emevîler döneminde büyük bir değişikliğe uğramış ve tür boyutuna ulaşmıştır. Böylece Hadarî ve Uzrî gazel diye adlandırılan iki tür, kaside nazım şekliyle yazılarak estetik unsurlarıyla iki ayrı kulvarda temsilcileriyle birlikte boy göstermiştir. Hadarî gazelin içeriği; aşk, kadın, şûhluk, haz, zevk, eğlence, gününü gün etme gibi konuları kapsar. Hadarî gazel, bir türdür ve kendine özel anlam dünyası, kendine özgü bir felsefesi vardır.

Uzrî gazel, bir tür olarak dünyevî aşkın temiz ve ulvî boyutunu kapsar. Bu gazelde iki kişi arasında yaşanan saf ve temiz bir aşk ve onun anlam dünyası ele alınır. Burada bedensel haz ve arzu, fiziksel temas söz konusu olamaz. Tutkulu, yanık bir aşkın katıksız saflığından bahsedilir. Uzrî gazelin klasik Fars ve Türk şiirindeki karşılığı “aşk-ı pâk” çerçevesinde oluşturulan âşıkâne gazel ve onun anlam dünyasıdır.