Divan : Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 2017/1 Sayı: 42 Cilt: 22

Geride bıraktığı yirmi yıllık birikimiyle Dîvân, 42. sayısıyla okurlarını selamlıyor. Bu sayımızda İslam ilim tarihinden Askerî Devrim kuramına; siyaset teorisinden İslam müzik tarihine farklı alanları kapsayan dört makale ve güncel yazını takip eden yedi kitap değerlendirme yazısını ilgililerine sunuyoruz.

Bu sayımızın ilk makalesi “Erken Dönem İslam Tarihinde İlim Merkezleri ve Ulema Hareketliliğinin Tespiti Üzerine Metodolojik Bir Arayış: Nisbeler” başlığıyla M. Enes Topgül’e ait. Makale erken dönem İslam tarihinde özelde ulema hareketliliğinin mahiyeti ve ulema-siyaset ilişkisini tespitte nisbelerden elde edilen veriler ışığında bir katkı sunuyor. Alimlerin meslek, mezhep ve meşrepleri hakkında bilgiler sunan nisbelerin bu şekilde kullanımıyla söz konusu ilmî hareketliliği inceleyen mevcut literatüre de metodolojik anlamda katkıda bulunulması hedefleniyor.

İkinci makele “XIV./XV. Asır Hasankeyf’inde Bir Müzikoloji Risalesi: Muzaffer Haskefi’nin El-Keşşâf Fî ‘İlmi’l-Engâm Adlı Eseri” başlığıyla M. Fatih Kılıç ve Muhammed Aydın tarafından kaleme alındı. XIV.-XV. yüzyıllarda yaşamış olan Muzaffer Haskefi’nin, el-Keşşâf adlı eseri bağlamında, klasik müzik teorisi içerisindeki tespit etmeye çalışılıyor. Makale Haskefi’nin, kendisinden önce müzik teorisine katkıda bulunanlardan farklı olarak makamların oluşumunda beyt kavramına başvurduğunu tespit ediyor ve felsefi yaklaşımında tasavvufa vurgu yaptığı sonucuna ulaşıyor.

Veysel Göger’in kaleme aldığı “Askerî Devrim Kuramı ve XVI. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları” başlıklı üçüncü makalede ise Batı dünyasının yükselişi ve Osmanlı’nın çöküşünü XVI. yüzyıldaki askerî gelişmelere bağlayan Askerî Devrim Kuramı eliştiriliyor. Makalede askerî devrimin temel göstergelerinden İtalyan tarzı kalelere sahip olunmasının, söz konusu kuramın iddia ettiğinin aksine, büyük bir etki yaratmadığı Osmanlı’nın kale fetihleri üzerinden gösterilmeye çalışılıyor.

Son makalemiz “Liberal Nötrlük Mümkün mü, Gerekli mi?” başlığıyla Ömer Taşgetiren’e ait. Modern siyaset teorisi literatürünün ana akımı olan liberalizmin temel fikirlerinden nötrlük nosyonunun temellerine inmeye çalışan Taşgetiren, söz konusu nosyonun yeterince temellendirilemediği; temellendirme çabalarının ise liberal doktrinde çelişkilere neden olduğu sonucuna varıyor. Ayrıca nötrlüğün imkanını tartışan Taşgetiren liberalizmin de sekteryenizme yenik düştüğünü iddia ediyor.

Güncel literatürü takip eden Kitap Değerlendirmeleri bölümünde ise Stephen Dale’ın The Orange Trees of Marrakesh: Ibn Haldun and the Science of Man, Pınar Emiralioğlu’nun Geographical Knowledge and Imperial Culture in the Early Modern Ottoman Empire, Ali Yaycıoğlu’nun Partners of the Empire: The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions, Jürgen Osterhammel’ın The Transformation of the World: A Global History of the Nineteenth Century, Benjamin C. Fortna’nın The Circassian: A Life of Eşref Bey, Late Ottoman Insurgent and Special Agent’ı Musheg Asatryan’ın Controversies in Formative Shi‘i Islam: The Ghulat Muslims And Their Beliefs ve son olarak Perry Schmidt-Leukel’ın Religious Pluralism and Interreligious Theology: The Gifford Lectures adlı eserleri değerlendiriliyor.

Bir sonraki sayımızda okurlarımızla buluşmak dileğiyle…