Divan : Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 2016/2 Sayı: 41 Cilt 21

Yirminci yılını kutlayan Dîvân’ın 41. sayısı tarihî yönü ağır basan konuların ele alındığı üç makale ve sekiz değerlendirme yazısıyla okurların huzuruna çıkıyor.

Bu sayımız Fatih Durgun’un “Ortaçağ Avrupa Siyaset Düşüncesinde Süreklilik ve Değişim: John Fortescue’nün Siyaset ve Yönetim Anlayışının Tarihselliği” başlıklı makalesiyle okurlarını selamlıyor. Makalede Geç Ortaçağ İngiliz siyaset düşüncesinin en önemli isimlerinden biri olan hukukçu ve devlet adamı John Fortescue’nün İngiltere’nin XV. yüzyılda yaşadığı siyasal ve toplumsal kriz için ürettiği entelektüel çözümün izleri takip ediliyor. Kralın keyfi idaresini simgelemek üzere ürettiği Krallık Yönetimi (dominium regale) kavramı ve karar alma sürecinde tebaa ve örfi hukukun gözetilmesi gerekliliğine işaret eden Siyasal ve Krallık Yönetimi (dominium politicum et regale) kavramı ile siyaset düşüncesi tarihine özgün bir katkıda bulunan Fortescue’nün kendi tarihsel bağlamı içerisinde değerlendirildiğinde daha anlaşılır bir düşünür olduğu savunuluyor.

İkinci makale “Osmanlı Bakiyesinde Bir Osmanlı Aydını: Rıza Tevfik Ürdün’de” başlığıyla Yasin Beyaz’a ait. Yazar, çeşitli sebeplerden ötürü Cumhuriyet döneminde Türkiye’yi terk ederek Ürdün’e göç eden Rıza Tevfik’in buradaki idari ve kültürel faaliyetlere yaptığı katkıları kapsamlı bir birincil kaynak araştırmasına dayalı olarak inceliyor.

Son makale “Saving the Minds and Loyalties of Subjects: Ottoman Education Policy against the Spread of Shiism in Iraq during the time of Abdülhamid II” başlığıyla Faruk Yaslıçimen’ ait. IXX. yüzyılın son dönemi halkın ciddi bir Şiileşme yönelimi içerisinde bulunduğu Irak’ta Osmanlı yöneticileri tarafından uygulanan eğitim politikası inceleniyor. Halk ile Sünnilik üzerinden kurulan sadakat ilişkisinin, Şiiliğin yayılmaya başlamasıyla tehdit altına girdiğini düşünen yöneticiler Sünniliği güçlendirmeye çalışmış ve yeni eğitim politikasını ona göre tasarlanmıştır. Fakat, yazara göre, devletin bu çabasının salt siyasi olduğunu düşünmek yanlıştır ve doğru anlamlandırmak için dinî hassasiyetlerin de dikkate alınması gerekmektedir.

Kitap Değerlendirmeleri bölümünde Randal Collins’in Felsefelerin Sosyolojisi, Feryal Salem’in The Emergence of Early Sufi Piety and Sunni Scholasticism, İhsan Arslan’ın Muktedir Billâh Döneminde Abbâsîler, Kenneth Garden’ın The First Islamic Reviver, Habîbe Ebu Zeyd’in el-İctihâdü’l-fikhî el-muâsır, Ovamir Anjum’un Politics, Law and Community in Islamic Thought, Ali Fuat Bilkan’ın Fakihler ve Sofuların Kavgası, Mostafa Minawi’nin The Ottoman Scramble for Africa adlı eserleri inceleniyor.