Bir Örgüt Ustasının Yaşamöyküsü _{Talat Paşa}

İttihat ve Terakki bir inkılap ve ihtilal cemiyetinden doğduğu ve o cemiyet ruhunu daima muhafaza ettiği halde, keskin bir sima olamazdı. Daima muhafazakar ve ileri unsurlar arasında uzlaşma adımlarıyla yürüdü ve daha ziyade, muhafazakar ve oportünist bir politika takip etti. Çünkü Talat böyle idi. Vatanı için hayatını feda etmek lüzumu ile karşılaşsa idi kat´iyen eminim ki, bu cezri hareketi memnuniyetle, tereddütsüz göze alırdı. Fakat siyasi hareketlerde onu radikal, cüretkar ve çok ileri adımlara sevk etmek kabil değildi. Hükumet heyulasını devirmek için bir Babıali baskını tertip edilmek lazım gelirse, Talat hiç tereddüt etmeden tabancasını kapar ve bu tehlikeli isyan hareketinin önünde yürürdü. Mesela eski arap harflerini atarak latin harflerini alma mevzu bahis olursa Talat bunu yapmak cesaretini gösteremezdi.Kadınların çarşaflarını atarak yüzlerini açmak istenirse o bu hareketi ele alma cüretini gösteremezdi. Belki içinden bu yeniliklere tamamen taraftar değildi. Belki zamanın müsait olduğuna ihtimal vermiyordu. Kimbilir belki o günlerde haklı olan Talat idi.
- Hüseyin Cahit Yalçın