Belgelerin Dilinden Osmanlı ve Avrupa

Hayreddin Nedim (Göçen) Bey (1867-1942) bu eserinde; gerileyiş ve çöküş sürecinde bulunan ve bunu durduracak tedbirler almaya çalışan Osmanlı İmparatorluğu ile Avrupa devletlerinin 19. asırda karşı karşıya kaldıkları mühim hadiseleri vesikalar, tercümeler ve hatıratlardan faydalanarak vermeye çalışmıştır. Özellikle Abdülmecid (1839-1861) ve Abdülaziz (1861-1876) dönemlerini, dahili ve harici meseleleriyle birlikte değişik açılardan ortaya koymuş, Tanzimat’ın mimarı Reşid Paşa ile Ali Paşa portreleri ışığında Osmanlı devlet ricalinin halini yansıtmıştır.Ayrıca Avrupalı hanedanların akıbetlerini belgelerle hatırlatırken; bir zamanlar üç kıtada hükümran ve devletlere model, toplumlara ümit olan, iktisaden müreffeh vaziyette bulunan ve mazinin özlem halini aldığı Osmanlı Devleti’nin büyük ölçüde gücünü kaybetme sebeplerine; cemiyet, bürokrasi, maliye, ahlak gibi hususlardan başlayarak cevap bulmak istemiştir.