Batı Toroslar'da Geleneksel Mimarinin Miras Değeri: Düğmeli Evler

Kültürün mekana yansımasını en güçlü şekilde temsil eden geleneksel kırsal meskenler, tüm dünyada olduğu gibi özgün formlarıyla Türkiye'de büyük bir zenginlik göstermektedir. Yerleşmelerin köklü tarihsel geçmişlerinin biriktirdiği bu deneyim ve miras, aynı zamanda Anadolu'nun mesken malzemelerine etki eden coğrafi faktörlerinin zenginliği ile şekillenmiştir. Ayrıca, Anadolu'nun çeşitli yörelerinde geçmişten günümüze değin ulaşma başarısı gösteren geleneksel yapı teknikleri, bu yönüyle miras değerlerimizi temsil etmektedir. Nitekim araştırmaya konu olan ‘düğmeli evler'de Akseki-İbradı Havzası'nda kendine özgü bir inşa tekniğiyle, içinde bulunduğu coğrafi çevre ile bütünleşmiş kültür mirasını bugünlere ulaştırmayı başarabilen kırsal meskenlerdendir. ‘Düğmeli evler', asırlarca geriye giden ve özgün çevresel koşullara başarılı bir şekilde adapte olan bir kültürün mimariye yansımış şeklidir. Buna ek olarak orijinal örnekleriyle yöresel ekolojiye uyumun başarılı bir örneğini temsil eden bu evler, mimari teknikleriyle de Anadolu meskenlerinin tarihsel kökenlerini aydınlatmaya yardımcı olmaktadır.

Akseki-İbradı Havzası'nda 1990'lı yıllardan itibaren değerinin anlaşılarak korunması gerekliliği hissedilen ‘düğmeli evler', bu yıllardan itibaren koruma sayesinde turizme konu olmaya başlamıştır. 2000'li yıllara gelindiğinde ise havzanın çoğu yerleşmesindeki ‘düğmeli evler'de turizm potansiyeli olmasına rağmen, aktif olarak birkaç yerleşmede ‘düğmeli evler' turizmle tanışmıştır. Oysa havzada toplam 60 mahalle yerleşmesi vardır ve 14 yerleşme dışında hepsinin ‘düğmeli evler'e dayalı bir turizm potansiyeli olduğu tespit edilmiştir. Bu yerleşmelerin 15'inde yüksek, 14'ünde orta, 17'sinde düşük turizm potansiyeli olmasına rağmen, sadece 4 yerleşmenin ‘düğmeli evler' sayesinde turizmde aktif olması ve diğerlerinin henüz turizme konu olmaması üzerinde durulması gereken bir durumdur.

Gerek araştırma sahası genelinde bugüne değin ‘düğmeli evler'in mevcut durumunu ortaya koyan çalışmaların sınırlı oluşu, gerekse ‘düğmeli evler'in turizm çekiciliğini havzanın turizm potansiyeli ile ilişki içinde değerlendiren çalışmaların eksikliği nedeniyle planlanan bu araştırmanın, alana katkı sağlaması öngörülmüştür.